Hemoroidy: przewodnik po objawach, stopniach i leczeniu żylaków odbytu

Co to są hemoroidy?

Hemoroidy^[2], które nazywane są również guzkami krwawniczymi to naturalne struktury, znajdujące się w kanale odbytu. Są to naczynia żylne w kształcie poduszek wypełnionych krwią, których głównym zadaniem jest uszczelnienie odbytnicy, dzięki czemu możliwa jest prawidłowa kontrola wydalania gazów i stolca.

W czasie wypróżniania, hemoroidy dociskane masami kałowymi do ściany jelita opróżniają się z krwi, która odpływa do naczyń krwionośnych, a po zakończeniu defekacji krew wraca do guzków krwawniczych, uszczelniając odbytnicę.

Choroba hemoroidalna znana jest pod nazwą żylaków odbytu^[1]. Potocznie hemoroidami nazywany jest stan patologiczny, w którym wspomniane guzki krwawnicze ulegają powiększeniu, krew nie odpływa z nich prawidłowo w czasie defekacji, przez co może dochodzić do ich uszkodzenia w trakcie wydalania kału.

Związane są z tym objawy takie jak świąd, ból i krwawienie. Uważa się, że choroba hemoroidalna jest najczęstszą przyczyną pojawiania się krwi przy wypróżnieniach^[8].

Jak wyglądają hemoroidy?

Hemoroidy zewnętrzne przyjmują postać guzków w okolicy odbytu, które są wyczuwalne pod palcami jako bolesne zgrubienia. Ich obecność może utrudniać oddawanie stolca, ze względu na ból w czasie defekacji, pieczenie, świąd, a także krwawienie.

W zależności od stadium zaawansowania, hemoroidy wewnętrzne mogą być jedynie wyczuwalne w czasie defekacji lub (w ostatnich fazach choroby) przez cały czas. W momencie, gdy choroba przejdzie do stadium zaawansowanego, powiększone guzki krwawnicze są również widoczne gołym okiem na zewnątrz odbytu.

Przyczyny powstawania hemoroidów

Bezpośrednią przyczyną powstawania hemoroidów jest utrzymujący się wzrost ciśnienia krwi żylnej w naczyniach okolic odbytu lub zastój krwi w żyłach okołoodbytniczych.

Stale utrzymujące się podwyższone ciśnienie prowadzi do osłabienia ściany naczyń krwionośnych, co w efekcie uniemożliwia efektywne opróżnianie owych naczyń z krwi w czasie defekacji. Mechanizm jest bardzo podobny do tego, który towarzyszy żylakom, dlatego inna nazwa choroby hemoroidalnej to żylaki odbytu.

Wzrost ciśnienia żylnego okolicy odbytnicy może wynikać z takich przyczyn, jak:

• przewlekłe zaparcia/zaparcia nawykowe,
• zbyt mocne parcie w czasie defekacji,
• dieta uboga w błonnik pokarmowy,
• otyłość,
• siedzący lub stojący tryb życia,
• nieprawidłowe i częste dźwiganie (również sportowe),
• wielokrotne porody,
• powikłania zabiegów operacyjnych w okolicy krocza i odbytu,
• stosunki analne,
• stres.

Hemoroidy występują w połączeniu z niektórymi chorobami:

• marskością wątroby,
• guzami miednicy mniejszej,
• wrodzonym brakiem zastawek żylnych w żyłach trzewnych^[12].

Warto wiedzieć, że są także dolegliwością często dotykającą kobiety ciężarne. Ma to związek zarówno ze zmianami hormonalnymi, do których dochodzi u kobiet spodziewających się dziecka, jak również z mechanicznym uciskiem wzrastającego płodu na naczynia krwionośne miednicy mniejszej. W przypadku hemoroidów ciężarnych objawy często ustępują do kilku tygodni po porodzie^[7].

Objawy hemoroidów

Odczuwane przez pacjenta symptomy są zależne od stopnia nasilenia hemoroidów i miejsca ich występowania. 

Hemoroidy wewnętrzne objawiają się najczęściej w postaci krwawienia i niewielkiego dyskomfortu podczas defekacji. W przypadku mocnego parcia lub twardego stolca może dojść do uszkodzenia ścian naczyń, co objawia się śladami krwi, zauważalnymi na papierze toaletowym po podcieraniu. Jednak mogą przebiegać także zupełnie bezobjawowo^[6].

W przypadku hemoroidów zewnętrznych symptomy mogą być  bardziej nasilone. Często niektóre dolegliwości (takie jak ból, pieczenie czy swędzenie) występują nie tylko w czasie oddawania stolca, ale również podczas siedzenia.

Ponadto znacznie częściej dochodzi do uszkodzenia napiętych ścian naczyń hemoroidów, co może prowadzić do liczniejszych, czasem nawet obfitych krwawień.

W sytuacji, gdy w powiększonym patologicznie hemoroidzie dochodzi do powstawania zakrzepu, może pojawić się ostry ból, silny obrzęk i stan zapalny^[6].

Formy występowania hemoroidów

W zależności od miejsca występowania, hemoroidy można podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne^[10].

O hemoroidach wewnętrznych mówimy, gdy powiększone guzki krwawnicze znajdują się wewnątrz odbytu i pozostają tam nawet podczas wypróżniania lub wypadają na zewnątrz podczas oddawania stolca, ale po zakończeniu defekacji  same cofają się w głąb odbytu.

W  kolejnym stopniu zaawansowania stadium możliwe jest ich odprowadzenie do wnętrza za pomocą palca, jednak przy mocno rozwiniętej chorobie hemoroidalnej ich odprowadzenie do wewnątrz jest niemożliwe.

Hemoroidy wewnętrzne powodują dolegliwości głównie w czasie wizyt toaletowych, podczas których przesuwające się przez odbytnicę masy kałowe drażnią delikatne tkanki, powodując  krwawienie i dyskomfort.

Hemoroidy zewnętrzne to stan, który dotyczy żył dookoła odbytu, w którym dochodzi do ich guzkowatego poszerzenia, a to sprzyja krwawieniom, wywołuje dyskomfort i ból nie tylko w czasie wypróżniania, ale również w czasie siedzenia (zwłaszcza na twardych powierzchniach) czy podczas uprawiania sportów.

4 stopnie hemoroidów (przebieg choroby)

Można wyróżnić 4 stopnie choroby hemoroidalnej w zależności od nasilenia choroby^[13]:

• I stopień – powiększone patologicznie guzki krwawnicze pozostają cały czas we wnętrzu kanału odbytu,
• II stopień – hemoroidy wypadają na zewnątrz w trakcie oddawania stolca, jednak po zakończonym wypróżnianiu samoistnie cofają się do środka,
• III stopień – hemoroidy wypadają na zewnątrz w trakcie defekacji, a ich odprowadzenie nie następuje samoczynnie, jednak możliwe jest odprowadzenie ręczne,
• IV stopień – powiększone guzki pozostają na zewnątrz przez cały czas, ich odprowadzenie jest niemożliwe, zwiększa się ryzyko zakrzepicy.

Ostatnie dwa stopnie choroby hemoroidalnej dotyczą najczęściej pacjentów, którzy zbagatelizowali pierwsze niepokojące symptomy i nie podjęli w porę leczenia.

Leczenie hemoroidów

W początkowych stadiach choroby leczenie jest głównie objawowe i skupia się na ograniczeniu dolegliwości^[3]. W takich sytuacjach stosuje się leki o działaniu przeciwbólowym, ściągającym i przeciwzapalnym.

Najczęściej są to czopki i kremy doodbytnicze (np. Procto-Glyvenol®) stosowane miejscowo na patologicznie zmienione okolice^[9]. Produkty lecznicze Procto-Glyvenol® zawierają tribenozyd, który działa przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, przeciwbólowo i przeciwświądowo, a także przeciwdziała uszkodzeniom śródbłonka naczyniowego oraz lidokainę lub chlorowodorek lidokainy, która jest substancją miejscowo znieczulającą i łagodzącą dolegliwości takie jak świąd, pieczenie i ból.

Lekarz może zalecić także środki zmiękczające stolec. Jeśli sytuacja tego wymaga, dodatkowo wdrażane są antybiotyki i glikokortykosteroidy.

Istnieje również szereg metod niefarmakologicznych i domowych sposobów na łagodzenie dolegliwości wynikających z obecności hemoroidów^[9] – od nasiadówek w naparach ziołowych (np. korze dębu), przez chłodne okłady i zmianę diety, mającą na celu zmiękczenie stolca. Nie bez znaczenia jest również dokładna i prawidłowa higiena z użyciem delikatnych detergentów.

W przypadku, gdy metody objawowe nie sprawdzają się, lub choroba hemoroidalna jest już bardzo zaawansowana, lekarz może wybrać jedną z metod zabiegowych leczenia żylaków odbytu^[3]:

• opaskowanie metodą Barrona – założenie gumowych opasek, odcinających dopływ krwi do hemoroidów^[10],
• koagulacja – wypalanie lub wymrażanie miejsc patologicznie zmienionych,
• skleroterapia – zamknięcie światła naczynia przy pomocy farmakologicznego wywołania miejscowego stanu zapalnego^[1],
• hemoroidektomia – chirurgiczne wycięcie hemoroidów^[11].

Kiedy iść do lekarza z hemoroidami?

Przyczyną niezwłocznej wizyty u lekarza powinno być krwawienie z odbytu, nawet jeśli nie są odczuwalne inne dolegliwości.

Hemoroidy są najczęstszą przyczyną krwawienia, jednak występowanie krwi w stolcu i trudności z wypróżnianiem mogą być objawem groźniejszych chorób np. raka jelita grubego — dlatego warto to sprawdzić u odpowiedniego specjalisty, który zbada przyczynę występowania krwawienia z odbytu.

Do lekarza warto udać się także wtedy, gdy leczenie objawowe guzków krwawniczych (tj. maści, czopki, nasiadówki) nie daje efektu, bądź pomimo stosowania tych środków objawy się zaostrzają. Na wizycie lekarz dokładnie zdiagnozuje problem i być może wdroży leczenie antybiotykoterapią lub farmaceutykami dostępnymi wyłącznie na receptę (np. leczenie sterydami).

Brak ulgi podczas stosowania terapii objawowej może oznaczać późny stopień zaawansowania choroby, w którym konieczna może być interwencja zabiegowa^[9].

Artykuł zawiera informacje na temat:

 Leków dostępnych bez recepty:

Nazwa produktu leczniczego: (A) Procto-Glyvenol, 400 mg + 40 mg, czopki. (B) Procto-Glyvenol, (50 mg + 20 mg)/g, krem doodbytniczy. Nazwa powszechnie stosowana substancji czynnej: (A) Tribenozyd (Tribenosidum), lidokaina (Lidocainum). (B) Tribenozyd (Tribenosidum), lidokainy chlorowodorek (Lidocaini hydrochloridum). Dawka substancji czynnej: (A)1 czopek zawiera 400 mg tribenozydu (Tribenosidum) i 40 mg lidokainy (Lidocainum). (B) 1 g kremu doodbytniczego zawiera 50 mg tribenozydu (Tribenosidum) i 20 mg lidokainy chlorowodorku (Lidocaini hydrochloridum). Postać farmaceutyczna: (A) Czopki. Żółtawobiałe, stożkowatego kształtu czopki, jednolite, bez pęknięć, lekko tłuste, niemiękkie. (B) Krem doodbytniczy. Biały, jednorodny krem o słabym, charakterystycznym zapachu. Wskazania do stosowania: (A, B)Miejscowe leczenie zewnętrznych i wewnętrznych hemoroidów. Podmiot odpowiedzialny: (A, B)Recordati Ireland Ltd., Raheens East, Ringaskiddy, Co. Cork, Irlandia.

To jest lek. Dla bezpieczeństwa, stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Zwróć uwagę na przeciwwskazania. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

Bibliografia:

1. Wullnik F.H. Hemoroidy. Poradnik dla pacjentów, (red.) Matysiak K. wyd. I, MedPharm Polska 2008.
2. Kaidar-Person, O., Person, B., & Wexner, S. D. (2007). Hemorrhoidal disease: a comprehensive review. Journal of the American College of Surgeons, 204(1), s. 102-117.
3. BECK, David E. Hemorrhoidal disease. Fundamentals of anorectal surgery, 2019, s. 281-305.
4. Higuero. T., L. Abramowitzb, A. Castinel et al. Guidelines for the treatment of hemorrhoids (short report). Journal of Visceral Surgery (2016) 153, 213—218.
5. Rubbini, M., & Ascanelli, S. (2019). Classification and guidelines of hemorrhoidal disease: present and future. World journal of gastrointestinal surgery, 11(3), 117.
6. SHEIKH, Parvez, RÉGNIER, Catherine, GORON, Fabienne, et al. The prevalence, characteristics and treatment of hemorrhoidal disease: results of an international web-based survey. Journal of comparative effectiveness research, 2020, vol. 9, no 17, s. 1219-1232.
7. JABŁOŃSKI Mateusz, Żylaki odbytu–możliwości terapeutyczne. Lek w Polsce, 2024, vol. 397, no 6, s. 27-33.
8. Obcowska A., Kołodziejczak M,Choroba hemoroidalna – współczesne poglądy na temat etiopatogenezy oraz metod leczenia. Przegląd piśmiennictwa, Nowa Med 2016; 23(2): s.61-76.
9. JABŁOŃSKI Mateusz, Choroba hemoroidalna u kobiet w ciąży, Lek w Polsce, 2022, vol. 372, no 32, s. 23-28.
10. Wroński K.,Leczenie żylaków wewnętrznych odbytu metodą Barrona – opis przypadku i przegląd piśmiennictwa, Nowa Medycyna 4/2011, s. 53-56.
11.  Kołodziejczak M., Górnicki K., Miejsce hemoroidektomii metodą Milligana-Morgana we współczesnym algorytmie leczenia choroby hemoroidalnej – przegląd aktualnego piśmiennictwa, Nowa Medycyna 1/2016.
12.  Wiercińska M., Hemoroidy (żylaki odbytu) – jak wyglądają i czym są hemoroidy zewnętrzne oraz wewnętrzne, skąd się biorą i jak przebiega ich leczenie?, Medycyna Praktyczna, 02.12.2021
13. Wałęga  P, Guzki krwawnicze i żylaki odbytu, Medycyna Praktyczna – Chirurgia 2012; 5

PL-PROCTG-0032