Hemoroidy w ciąży i po porodzie, czemu powstają i jak je leczyć?

Przyczyny powstawania hemoroidów w ciąży

Hemoroidy, zwane również guzkami krwawniczymi to struktury anatomiczne, które są fizjologicznie obecne w organizmie człowieka. To, co potocznie nazywa się hemoroidami, to stan patologicznej przebudowy i zmian w obrębie guzków krwawniczych, powodujących nieprzyjemne objawy i dyskomfort. Prawidłową nazwą tego schorzenia są terminy „choroba hemoroidalna” lub „żylaki odbytu”^[1].

Hemoroidy w ciąży pojawiają się u około 25 do 35% pacjentek i rozwijają się najczęściej w II i III trymestrze ciąży^[2]. Bezpośrednią ich przyczyną jest zwiększający się ucisk, jaki rosnąca macica wywiera na naczynia krwionośne w obrębie jamy brzusznej. Nacisk ten powoduje spowolnienie przepływu krwi przez te naczynia oraz wzrost ciśnienia w żyłach.

Wzrastające ciśnienie krwi doprowadza do rozpychania i ścieńczenia ścian samych żył, w  następstwie może dojść do zalegania krwi w osłabionych i zmienionych miejscach naczyń.

Na hemoroidy w ciąży wpływ mają również zmiany hormonalne towarzyszące odmiennemu stanowi, prowadzące do spadku napięcia ścian naczyń krwionośnych, a także wzrastająca objętość krwi u ciężarnych.

Hemoroidy po cesarce pojawiają się najczęściej w przypadkach, gdy cesarskie cięcie poprzedzone jest długą i intensywną próbą porodu naturalnego. Jednak nawet bez podejmowania porodu siłami natury, żylaki odbytu mogą pojawić się już po zabiegu, w związku ze wspomnianymi zmianami hormonalnymi^[3].

Objawy hemoroidów w ciąży

U części pacjentek hemoroidy w ciąży nie powodują żadnych dolegliwości. Dochodzi co prawda do powiększenia guzków krwawniczych, jednak kobieta nie zdaje sobie z tego sprawy, a problem zostaje zauważony dopiero podczas badania lekarskiego^[4].

Najbardziej zauważalnym, jak również niepokojącym objawem hemoroidów wewnętrznych jest krwawienie podczas wypróżniania, któremu może towarzyszyć ból. Jednak hemoroidy dają również inne, mniej drastyczne objawy, tj.^[2]:

• swędzenie i pieczenie okolicy odbytu,
• uczucie niepełnego wypróżnienia,
• wyciek śluzu z odbytu.

Wspomniane wcześniej krwawienie jest także objawem hemoroidów zewnętrznych w ciąży. Są to guzkowate wybrzuszenia żył pod skórą wokół odbytu, które mogą powodować dolegliwości bólowe nie tylko podczas defekacji, ale także w trakcie siedzenia (zwłaszcza na twardych powierzchniach).

Jak wyglądają hemoroidy w ciąży?

Chociaż przyczyny powstawania hemoroidów w ciąży są nieco inne niż w przypadku żylaków odbytu u osób, które nie oczekują dziecka, przebieg choroby jest podobny i można wyróżnić 4 stopnie tej dolegliwości^[1]:

1. poszerzenie naczyń krwionośnych – może ono nie dawać żadnych objawów lub manifestować się krwawieniem. Guzki nie są jeszcze wyczuwalne,
2. hemoroidy wypadają na zewnątrz podczas wypróżniania – parcie na stolec powoduje wysuwanie się guzków poza kanał odbytu. Po zakończonym parciu wracają one do środka. Może pojawiać się krwawienie, a dyskomfort związany z pieczeniem i bólem w trakcie defekacji jest większy,
3. hemoroidy wysuwają się poza odbyt w czasie parcia na stolec, kaszlu czy dźwigania. Nie wracają samodzielnie na miejsce, jednak można je odprowadzić palcami. Ból pojawia się nie tylko podczas wypróżnień, ale także podczas siedzenia. Krwawienia w czasie defekacji są częstsze i bardziej obfite,
4. hemoroidy pozostają cały czas na zewnątrz, powodując trwały dyskomfort i ból. Mogą pojawić się problemy z nietrzymaniem kału, a także powikłania zakrzepowe.

Jak leczyć hemoroidy w ciąży?

W zdecydowanej większości przypadków hemoroidy w ciąży ustępują po porodzie, jednak związany z ich występowaniem dyskomfort często zmusza ciężarne do poszukiwania rozwiązań.

Leczenie hemoroidów w ciąży opiera się głównie na terapii zachowawczej, której zadaniem jest ograniczenie objawów. Do głównych metod należą^[5]:

• lekkostrawna dieta – zawierająca błonnik pokarmowy, poprawiający perystaltykę i zapobiegający zaparciom. Dieta na hemoroidy powinna być również pozbawiona produktów wysoko przetworzonych, tłustych i pikantnych potraw, słodyczy oraz białej mąki,
• odpowiednie nawodnienie – kobieta w ciąży powinna spożywać co najmniej 2,5 litra wody,
• aktywność fizyczna – dostosowana do stanu pacjentki. Zalecane są spacery lub zajęcia skierowane do ciężarnych – joga, pilates, pływanie,
• odpowiednia higiena – używanie delikatnego papieru toaletowego, który nie będzie podrażniał wrażliwych okolic, a w przypadku dużego dyskomfortu podmywanie, zamiast podcierania.

W łagodzeniu dolegliwości związanych ze świądem, bólem i pieczeniem można wykorzystać także preparaty stosowane miejscowo, w postaci czopków, maści i kremów doodbytniczych.

Przed ich zastosowaniem warto zwrócić się o poradę lekarską lub farmaceutyczną, ponieważ nie wszystkie środki mogą być stosowane przez ciężarne.

Rozwiązaniem jest np. krem doodbytniczy Procto-Glyvenol®, którego składniki aktywne zmniejszają nieprzyjemne dolegliwości, takie jak pieczenie, świąd czy ból, a jednocześniepoprawiają stan naczyń żylnych. Lek ten jest odpowiedni dla pacjentek spodziewających się dziecka – może być stosowany od 4. miesiąca ciąży, a także przez cały okres karmienia piersią.

W bardzo zaawansowanych stanach chorobowych, jeżeli choroba nie ustąpi po okresie ciąży, lekarz prowadzący może skierować pacjentkę do zabiegowego lub chirurgicznego usunięcia hemoroidów

Jak uniknąć hemoroidów w ciąży?

Aby zapobiec hemoroidom w ciąży, należy stosować podstawowe zalecenia profilaktyczne^[6], wśród których jednym z najważniejszych jest prawidłowa, lekkostrawna dieta.

Ważne jest, aby dieta wzbogacona była o łatwo przyswajalny błonnik, który nie tylko poprawia perystaltykę jelit, ale także zapobiega zaparciom, które mogą być czynnikiem wywołującym chorobę hemoroidalną (w związku z koniecznością mocniejszego parcia w czasie wydalania zbitych mas kałowych, będących efektem zaparć).

Warto jest także unikać potraw i produktów, które mogą zaburzać perystaltykę, działać gazotwórczo i zaparciowo (np. fast foody, potrawy wysoko przetworzone, tłuste i mocno pikantne), a zamiast nich wprowadzić bogate w witaminy i włókna roślinne warzywa i owoce.

Trzeba pamiętać również o prawidłowym nawodnieniu, które pomaga utrzymać prawidłową konsystencję stolca.

Samo wypróżnianie, jego częstotliwość czy przyjmowana w trakcie pozycja również mają niebagatelne znaczenie dla profilaktyki żylaków odbytu.

Do toalety należy udać się natychmiast w momencie odczucia potrzeby wypróżnienia. Odkładanie w czasie tej czynności może spowodować zaburzenie pracy odbytnicy i mięśni dna miednicy, a także prowadzić do zalegania i nadmiernego zagęszczania mas kałowych, to może utrudniać późniejszą defekację.

Podczas wypróżniania dobrze jest przyjąć pozycję kuczną, dzięki czemu dochodzi do wyprostowania końcowego odcinka jelita grubego i samej odbytnicy, co ułatwia wypchnięcie stolca. Pozycję taką można uzyskać poprzez ułożenie stóp na podnóżku.

Podczas samej czynności oddawania stolca należy unikać silnego parcia, a jeśli jest ono konieczne, dobrze jest wykonać je na wydechu, bez wstrzymywania powietrza, rozluźniając jednocześnie mięśnie odbytu.

Oprócz lekkiej aktywności fizycznej, dedykowanej dla kobiet w ciąży, warto zadbać również o odpowiedni trening mięśni dna miednicy. Wzmocnienie tych partii ciała może być nie tylko pomocne w trakcie zbliżającego się porodu, ale pozwoli poprawić kondycję mięśni krocza i odbytu, obniżając ryzyko powstania choroby hemoroidalnej zarówno w trakcie ciąży, jak i po porodzie lub cięciu cesarskim.

Podnoszenie ciężkich przedmiotów (tj. zakupy lub paczki) czy długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej mogą również wpływać niekorzystnie na kondycję mięśni odbytnicy, dlatego warto zrezygnować lub ograniczyć takie aktywności.

Artykuł zawiera informacje na temat:

 Leku dostępnego bez recepty:

Nazwa produktu leczniczego: Procto-Glyvenol, (50 mg + 20 mg)/g, krem doodbytniczy. Nazwa powszechnie stosowana substancji czynnej: Tribenozyd (Tribenosidum), lidokainy chlorowodorek (Lidocaini hydrochloridum).
Dawka substancji czynnej: 1 g kremu doodbytniczego zawiera 50 mg tribenozydu (Tribenosidum) i 20 mg lidokainy chlorowodorku (Lidocaini hydrochloridum).
Postać farmaceutyczna: Krem doodbytniczy. Biały, jednorodny krem o słabym, charakterystycznym zapachu.
Wskazania do stosowania: Miejscowe leczenie zewnętrznych i wewnętrznych hemoroidów.
Podmiot odpowiedzialny: Recordati Ireland Ltd., Raheens East, Ringaskiddy, Co. Cork, Irlandia.

To jest lek. Dla bezpieczeństwa, stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

Bibliografia:

1. JAWIEŃ, Arkadiusz, JANKOWSKI, Michał, et BANASZKIEWICZ, Zbigniew. Choroba guzków krwawniczych odbytu. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs, 2003, vol. 6, no 10, p. 84-88.
2. JABŁOŃSKI, Mateusz et ŁUSZCZYNA, Wojciech. Choroba hemoroidalna u kobiet w ciąży. Lek w Polsce, 2022, vol. 372, no 05, p. 23-28.
3. KOŁODZIEJCZAK, Małgorzata, CIESIELSKI, Przemysław, et al. When a postpartum patient needs a proctologist. Nowa Medycyna, 2019.
4. TYLEC-OSÓBKA, Ewa, WOJTUŃ, Stanisław, et GIL, Jerzy. Podstawowe zasady postępowania w przebiegu chorób układu pokarmowego u kobiet w ciąży. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2012, vol. 4, no 8, p. 315-323.
5. KOŁODZIEJCZAK, Małgorzata, CIESIELSKI, Przemysław, et al. Recent trends in the treatment of benign proctological diseases in relation to historical methods. What has changed? What has survived?. Nowa Medycyna, 2022.
6. PASZKO, Patrycja Katarzyna, KRAJEWSKA-KUŁAK, Elżbieta, et LEWKO, Jolanta. Evaluation of patients’ knowledge on haemorrhoidal disease prevention. Nursing Problems/Problemy Pielęgniarstwa, vol. 19, no 4, p. 505-514.

PL-PROCTG-0028