Badanie proktologiczne – na czym polega i jak się przygotować?

Czym jest badanie proktologiczne?

Badanie proktologiczne to diagnostyczna procedura medyczna, która ma na celu ocenę stanu zdrowia odbytu, kanału odbytu oraz odbytnicy. Dzięki niemu można wykryć wiele schorzeń, takich jak hemoroidy, szczeliny odbytu, polipy, choroby zapalne jelit, a także nowotwory końcowego odcinka jelita grubego{1}. Badanie to jest niezwykle istotne, ponieważ wiele z wymienionych chorób ma objawy, które mogą być mylące lub łatwo bagatelizowane. Wczesna diagnoza daje szansę na skuteczne leczenie i poprawę jakości życia pacjentów.

Do diagnostyki wykorzystywane są różne techniki, takie jak anoskopia, rektoskopia, sigmoidoskopia, oraz badanie per rectum (palpacyjne badanie odbytu i dolnej części jelita grubego). Dzięki tym metodom możliwe jest szczegółowe ocenienie stanu tkanek i ewentualnych nieprawidłowości^[2].

Kiedy należy udać się na wizytę do proktologa? Objawy, które powinny niepokoić

Niektóre objawy powinny skłonić pacjenta do konsultacji proktologicznej. Do najczęstszych należą^[1]:

• krwawienie z odbytu – może świadczyć o hemoroidach, szczelinach odbytu, polipach, ale także o nowotworach jelita grubego,
• ból lub dyskomfort w okolicach odbytu – szczególnie przy wypróżnianiu, może być objawem hemoroidów, szczeliny odbytu lub innych chorób zapalnych.
• zaburzenia w rytmie wypróżnień – takie jak przewlekłe zaparcia lub biegunki, które mogą wskazywać na problemy z jelitami,
• niepokojące zmiany w wyglądzie stolca – obecność śluzu, świeżej krwi czy zmiana konsystencji stolca mogą sugerować choroby zapalne jelit lub inne schorzenia.
• występowanie guzków, grudek lub wybrzuszeń w okolicach odbytu – może wskazywać na hemoroidy lub inne zmiany w tej okolicy.

Jeżeli którykolwiek z tych objawów się pojawi, warto skonsultować się z lekarzem rodzinnym, gastrologiem lub z proktologiem, który postawi diagnozę i wdroży odpowiednie leczenie lub skieruje do właściwego specjalisty^[2].

Jak przebiega wizyta u proktologa?

Wizyta u proktologa rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego. Lekarz zapyta o historię chorób przewodu pokarmowego, występujące objawy oraz styl życia pacjenta (dieta, aktywność fizyczna). Następnie, w zależności od objawów, proktolog przeprowadza badanie fizykalne, które może obejmować^[1,2]:

• badanie per rectum – polega na wprowadzeniu palca w odbyt, by ocenić stan odbytu, kanału odbytu oraz dolnej części jelita grubego. Jest to podstawowa procedura diagnostyczna,
• anoskopia – badanie polegające na wprowadzeniu specjalnego przyrządu (anoskopu) do odbytu w celu dokładnej oceny stanu błony śluzowej odbytu i dolnej części kanału odbytu,
• rektoskopia – polega na wprowadzeniu do odbytnicy rurki z kamerą, dzięki czemu lekarz może zobaczyć całą błonę śluzową odbytnicy,
• sigmoidoskopia – jest to bardziej zaawansowane badanie, które umożliwia ocenę całej części esiczej jelita grubego.

Po przeprowadzeniu badania lekarz omówi wyniki z pacjentem, a jeśli będzie to konieczne, zaproponuje dalsze kroki diagnostyczne lub leczenie. Warto podkreślić, że badanie proktologiczne, choć może być nieco krępujące, jest zwykle szybkie i mało bolesne. Wczesna diagnostyka pozwala na szybsze wdrożenie leczenia i uniknięcie powikłań.

Jak przygotować się do badania proktologicznego?

Badanie proktologiczne wymaga pewnego przygotowania, które może różnić się w zależności od rodzaju wykonywanego badania. Pewne zasady są jednak tożsame dla każdego z nich i są to:

• dieta lekkostrawna – przed wizytą zaleca się stosowanie lekkostrawnej diety przez kilka dni, aby zminimalizować ryzyko zaparć i nadmiernego nagromadzenia gazów w jelitach,
• środki przeczyszczające – w zależności od zaleceń lekarza, pacjent może być poproszony o zastosowanie środków przeczyszczających, które pozwolą na dokładniejsze obejrzenie jelita,
• lewatywa – w niektórych przypadkach lekarz zaleci wykonanie lewatywy w dniu badania, aby oczyścić jelito. Lewatywa jest szczególnie wskazana przed bardziej zaawansowanymi badaniami, takimi jak rektoskopia czy sigmoidoskopia
• unikanie ciężkostrawnych posiłków – w dniu badania należy unikać jedzenia tłustych, ciężkostrawnych posiłków, które mogą powodować wzdęcia i trudności w przeprowadzeniu badania.
  
  

Odpowiednie przygotowanie jest niezbędne nie tylko do sprawnego przeprowadzenia całej procedury, ale również do uzyskania miarodajnego wyniku.

Jakie najczęstsze schorzenia są diagnozowane podczas badania proktologicznego?

Podczas badania proktologicznego lekarz może zdiagnozować szereg schorzeń. Do najczęstszych należą^[2,3]:

• hemoroidy – czyli żylaki odbytu, które powodują krwawienie, świąd, ból, i uczucie niepełnego wypróżnienia,
• szczelina odbytu – bolesna rana w błonie śluzowej odbytu, która powoduje silny ból, szczególnie podczas wypróżniania,
• polipy jelita grubego – niewielkie, nienowotworowe zgrubienia na błonie śluzowej jelita, które mogą przekształcić się w nowotwór,
• choroby zapalne jelit (np. choroba Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego) – przewlekłe stany zapalne, które mogą prowadzić do uszkodzeń jelit i innych powikłań, w tym raka jelita grubego,
• nowotwory jelita grubego – rak jelita grubego jest jednym z najczęstszych nowotworów w Polsce, rozwija się z polipów a wczesna ich diagnoza i usunięcie podczas kolonoskopii zapobiega rakowi jelita grubego.

Wczesne wykrycie tych schorzeń jest kluczowe, aby zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym.

Dlaczego nie warto odkładać wizyty u proktologa?

Odkładanie wizyty u proktologa może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia i rozwoju poważniejszych problemów zdrowotnych. Wczesna diagnoza pozwala na skuteczne leczenie, które może zapobiec powikłaniom, takim jak rozwoju nowotworów jelita grubego. Ponadto wiele schorzeń proktologicznych, takich jak hemoroidy, szczeliny odbytu czy polipy, jest stosunkowo łatwych do leczenia w początkowych stadiach^[3].

Przełamanie tabu związane z badaniem proktologicznym i regularne kontrole zdrowia w tej okolicy pozwalają na poprawę jakości życia i zmniejszenie ryzyka poważnych chorób.

PL-PROCTG-0091

Bibliografia:

1. Lasek, M. (2019). Choroby proktologiczne: diagnoza i leczenie. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
2. Zawieja, T. (2020). Diagnostyka proktologiczna. Kraków: Medyczne Wydawnictwo PZWL.
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2019 r. w sprawie standardów leczenia i diagnostyki chorób proktologicznych. (Dz.U. 2019, poz. 2255).